Małżonkowie podjęli decyzję o rozwodzie. Zastanawiają się, czy możliwy jest podział majątku przed rozwodem. Jak wygląda kwestia podziału domu, samochodu.

Podział majątku a rozwód

W Polsce istnieją różne ustroje majątkowe małżeńskie, które regulują kwestie finansowe między małżonkami. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wymienia następujące małżeńskie ustroje majątkowe:

  1. Ustawowy ustrój wspólności majątkowej– Jest to domyślny ustrój, który zaczyna obowiązywać z chwilą zawarcia małżeństwa, jeśli małżonkowie nie zdecydują się na inny ustrój w drodze umowy. Oznacza to, że co do zasady wszelkie przedmioty majątkowe nabyte w trakcie małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, z pewnymi wyjątkami wymienionymi w kodeksie rodzinnym opiekuńczym, stają się wspólną własnością obojga małżonków (majątek wspólny). Do majątku wspólnego zaliczają się m.in. wynagrodzenia za pracę, dochody z majątku wspólnego oraz dochody z majątku osobistego każdego z małżonków.  Do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. np. przedmioty majątkowe nabyte przed ślubem czy otrzymane przez małżonka darowizny.
  2. Umowny ustrój rozdzielności majątkowej (intercyza) – Zawierając umowę majątkową małżeńską, małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową. Oznacza to, że każde z nich zachowuje odrębność majątkową, a każdy nabyty majątek należy wyłącznie do tego z małżonków, który go nabył.
  3. Umowny ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków – Jest to bardziej złożona forma rozdzielności, w której po ustaniu małżeństwa (np. przez rozwód) każdy z małżonków może żądać wyrównania dorobków, co oznacza, że różnica między przyrostem majątku osobistego każdego z małżonków w trakcie trwania małżeństwa jest dzielona między nimi.
  4. Umowny ustrój wspólności majątkowej rozszerzonej lub ograniczonej – Małżonkowie mogą w umowie majątkowej rozszerzyć wspólność majątkową na przedmioty, które normalnie byłyby częścią majątku osobistego, lub odwrotnie – ograniczyć wspólność majątkową, wyłączając z niej niektóre składniki majątku.

Najczęściej wybieranym ustrojem majątkowym jest ustawowy ustrój wspólności majątkowej. Wynika to z faktu, że jest on domyślnym rozwiązaniem prawnym, które zaczyna obowiązywać z chwilą zawarcia małżeństwa, bez potrzeby podejmowania dodatkowych formalności. Decyzja o wyborze innego ustroju wymaga zawarcia umowy w formie aktu notarialnego, co wiąże się z dodatkowymi kosztami i koniecznością ustalenia szczegółowych warunków przez małżonków. Jednak w miarę rosnącej świadomości finansowej oraz w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej, coraz więcej par decyduje się na rozdzielność majątkową, aby lepiej zabezpieczyć swoje interesy.

Czy można dokonać podziału majątku przed rozwodem? 

Podział majątku wspólnego przed rozwodem jest możliwy, ale wymaga on zniesienia wspólności majątkowej. Można to osiągnąć poprzez zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej (tzw. intercyzy), która zmienia ustawowy ustrój wspólności majątkowej na rozdzielność majątkową. Taką umowę można sporządzić w formie aktu notarialnego w dowolnym momencie trwania małżeństwa, za obopólną zgodą małżonków.

Orzeczenie separacji powoduje postanie między małżonkami rozdzielności majątkowej.

Innym sposobem na zniesienie wspólności majątkowej jest orzeczenie sądu, które może być wydane na wniosek jednego z małżonków, jeżeli istnieją ku temu ważne powody, takie jak np. rażące naruszenie zasad współżycia społecznego przez jednego z małżonków.

Są również sytuacje kiedy rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa, tj. w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

Podział majątku w trakcie sprawy rozwodowej

Podział majątku wspólnego może zostać przeprowadzony również w trakcie postępowania rozwodowego. W praktyce jednak sądy często rozdzielają te dwie kwestie, aby przyspieszyć procedurę rozwodową. Podział majątku może być dokonany w ramach tego samego postępowania rozwodowego, o ile nie skomplikuje to sprawy i nie przedłuży jej rozstrzygnięcia. W przeciwnym razie podział majątku odbywa się w odrębnym postępowaniu, które może zostać wszczęte już po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.

Warto zaznaczyć, że w przypadku zgodnego stanowiska obu stron, małżonkowie mogą zawrzeć umowę o podział majątku wspólnego, co znacząco przyspiesza i ułatwia cały proces. Pamiętać należy, iż w przypadku gdy składnikiem majątku wspólnego jest nieruchomość, umowa o podział majątku wymaga zachowania formy aktu notarialnego.

Rozwód i podział majątku to często skomplikowane i emocjonalne procesy, które wymagają starannego przygotowania i znajomości przepisów prawnych. Zrozumienie zasad wspólności majątkowej oraz możliwości jej zniesienia może pomóc w odpowiednim zabezpieczeniu interesów każdej ze stron. W takich sytuacjach warto skonsultować się z prawnikiem od spraw rodzinnych, który pomoże w negocjacjach i przeprowadzeniu formalności prawnych, zapewniając tym samym spokój i pewność w trudnym okresie życia.

Autor: Emilia Miśkiewicz – prawnik od spraw rodzinnych.